مشکلات درخواست کردن از دیگران

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مَاءُ وَجْهِکَ جَامِدٌ یُقْطِرُهُ السُّؤَالُ فَانْظُرْ عِنْدَ مَنْ تُقْطِرُهُ.

آبروی تو چون یخی جامد است که درخواست آن را قطره قطره آب می کند پس بنگر آن را نزد چه کسی فرو می‌ریزی.

نهج البلاغه: حکمت 338

رو انداختن به افراد برای رفع مشکلات مادی مساوی است با از دست دادن حیثیت و آبرو به ویژه اگر از شخص فرومایه و بخیلی درخواست شود.

بنابراین برای حفظ آبرو باید به طور کلی درخواست مادی از کسی نکرد و شرایط زندگی را به گونه ای مدیریت کرد که محتاج خلق خدا نشد بالاترین عزت مومن قناعت اوست و اکتفا به آنچه موجود است. چه افرادی که حتی گرسنگی و نداری را در تمام زمینه های زندگی تحمل میکنند و صورت خود را به قول معروف با سیلی سرخ نگه می دارند تا کسی از وضع حالشان مطلع نشود.

امام علیه السلام برای حفظ عزت نفس و آبرو روی مسئله قناعت تاکید زیاد دارند:

القَناعَةُ تُؤَدّی إلَى العِزِّ؛
قناعت به عزّت مى انجامد.(1)

مَن قَنَعَت نَفسُهُ عَزَّ مُعسِراً؛
هر کس قانع باشد، در عین تنگدستی، با عزّت است.(2)

شرح ابن میثم
امام علیه‌ السلام، آبرو را استعاره براى حیا و نورانیّت آن در سیماى انسانى آورده است که با پرسش سائل از سیمایش رخت بر مى بندد، و با عبارت جمود و چکیدن ترشیح به کار برده است. و احتمال دارد که کنایه از عرقى باشد که موقع خجالت سائل به خاطر سؤال و شرمى که پیدا مى کند، بر چهره اش نقش مى بندد.

و هدف امام علیه‌ السلام از این سخن پرسش بجا از صاحبان مروّت و خانواده هاى اصیل است. بعضى وجهک ماء جامد روایت کرده اند در این صورت استعاره براى آبرو به خاطر ریختنش خواهد بود که گویا مانند آب جامد کم کم آب مى شود و مى چکد.(3)

پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 1123
2- غرر الحکم، ح 9020
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 697 و 698

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.